بانک (Bank)

بانک مرکزی (Central bank)

مهم‌ترین وظایف بانک مرکزی عبارتست از انتشار اسکناس و تنظیم حجم پول در گردش، نگهداری فلزات گرانبها و ارزهای متعلق به دولت ،ایجاد امکانات اعتباری برای بانک‌های تجاری، اجرای سیاست پولی است. این بانک مسیولیت کنترل شبکه بانکی و اداره سیاست ثبات پولی را بر عهده دارد و بانک‌های دیگر را در جهت ارائه خدمت و هماهنگی با اقتصاد به فعّالیت وامی‌دارد.

بانک‌های خصوصی و تجاری

در ایالات متحده آمریکا صنعت بانکداری صنعتی با قانونگذاری بسیار دقیق و نکته‌بین اما با خطرات و ریسک‌های زیادی مواجه است.

بانکداری ذخیره کسری(Fractional Reserve Banking) سیستمی است که در آن ذخیره بانک، تنها کسری از تمامی حسابهای مشتریان است. در این سیستم بیشتر واریزیها به بانک، به بیرون قرض داده می‌شوند و تنها کسری از آن‌ها برای جبران موجودی حسابهای مشتریان نگهداری می‌شود. بعضی از وامهای بانک، مجدداً در موسسات مالی دیگر پس انداز می‌شوند و مجدداً همین چرخه در بانک دوم تکرار می‌گردد. بانک‌ها از سپرده‌ها (که می‌توانند در هر زمان برداشت شوند) برای تأمین وام‌ها و خرید اوراق بهادار (که برای مدت طولانی بازپرداخت نمی‌شوند) استفاده می‌کنند. بانک‌های می‌توانند فراتر از مقدار سپرده نیز وام دهند و بدین طریق به‌صورتی پول چاپ نمایند. ایده در این است که یک بانک کافی است فقط درصد کوچکی از هر سپرده را نگه دارد (مثلا ۱۰ درصد) تا اگر شخصی به پول نیاز داشت برای پرداخت به آو استفاده کند. احتمال آنکه همه به پول خود بصورت همزمان نیاز داشته باشند نیز کم است. به دلیل اینکه موجودی حسابها، جزو پول در گردش محسوب می‌شوند، سیستم ذخیره کسری، نقش مهمی در افزایش نقدینگی داشته و بانکها در آن پول تولید می‌کنند. از این رو میزان پول در گردش بیشتر کشورها چندین برابر مقدار تولید شده توسط بانک مرکزی است. میزان این افزایش توسط ضریبی تعیین می‌شود که معمولاً توسط مسئولین دولتی، ذخیره‌های زیادی بانکها و مقدار پول در دست مردم که در بانک گذاشته نشده‌است تعیین می‌شود.

بانک مرکزی در بیشتر کشورها میزان حداقل ذخیره بانکها را تعیین می‌کند. این امر باعث محدود شدن تولید پول توسط بانک مرکزی می‌شود و باعث می‌شود که بانک دارای منابع کافی برای باز پس دادن پول مشتریان باشد. ولیکن به دلیل اینکه بانک مقدار کمتری از کل موجودی حسابها را در واقع دارا است، در زمانی که به دلیل ترس یا عدم اطمینان یا در زمانهای معینی از سال تعداد زیادی از مردم برای بازپس گرفتن پولشان به بانک مراجعه کنند بحران ایجاد می‌شود. در قدیم و قبل از تأسیس بانک مرکزی، این حالت باعث ورشکسته شدن بانک می‌شد زیرا با انتشار خبر در مورد وجود نداشتن پول در بانک مشتریان زیادی سراسیمه برای خارج کردن پول خود مراجعه می‌کردند. اما پس از تاسیس بانک مرکزی، در شرایط بحرانی منابع مالی مورد نیاز بانک را تأمین می‌کند. در حال حاضر تمامی بانکها در تمامی کشورهای دنیا از سیستم بانکداری ذخیره کسری استفاده می‌کنند.

حالتی را در نظر بگیرید که در آن نرخ ذخیره ۱۰ درصد باشد. در این حالت بانک در هر زمان تنها ۱۰ درصد کل مبلغ بدهیهای خود را دارا است. از این رو اگر ۱۰۰۰ دلار در بانک واریز شد این ۱۰۰۰ دلار به ۹۹۵۴ دلار می‌تواند در ۵۰ مرتبه وام دهی تبدیل شود. این افزایش به صورت زیر است. در مرحله اول به دلیل نرخ ذخیره ۱۰ درصد تنها بانک ۱۰۰ دلار را نگهداشته و ۹۰۰ دلار را وام می‌دهد. مشتری که وام گرفته‌است احتمال زیاد این پول را برای خرید کالایی مصرف می‌کند. فرد دوم که این پول را دریافت می‌کند احتمال زیاد این پول را در بانک دیگری واریز می‌کند. در بانک دوم نیز به دلیل اینکه نرخ ذخیره ۱۰ درصد است از این ۹۰۰ دلار ۹۰ دلار نگهداشته شده و ۸۱۰ دلار وام داده می‌شود. این چرخه همینطور ادامه می‌یابد تا جایی که ۱۰۰۰ دلار اولیه تبدیل به ۹۹۵۴ دلار می‌گردد که باعث ایجاد ۱۰ برابر پول در حجم نقدینگی می‌گردد.

بانک‌ها با خطرات زیادی جهت انجام فعالیت‌های تجاری مواجه‌اند و چگونگی مدیریت و درک این بحران‌ها و خطرات یک راهبرد کلیدی جهت سوددهی است و اینکه یک بانک به چه اندازه سرمایه نیاز دارد برخی از خطرات که بانک با آن مواجه‌است به قرار زیر است:

  • خطر اعتبار و سرمایه
  • خطر تسویه پذیری (قابلیت تبدیل به پول)
  • خطر بازار
  • خطر اعتبار و آبرو
  • خطر اقتصاد کلان

شرکت بیمه سپرده فدرال (Federal Deposit Insurance Corporation/FDIC) شرکت دولتی بیمه آمریکایی است، که در سال ۱۹۳۳ تأسیس شد و یک آژانس مستقل است که توسط کنگره برای حفظ ثبات و اعتماد عمومی به سیستم مالی کشور ایجاد شده‌است. برای انجام این ماموریت، FDIC سپرده‌ها را بیمه می‌کند. موسسات مالی را برای ایمنی، سلامت و حمایت از مصرف کننده بررسی و نظارت می‌کند. مبلغ استاندارد بیمه ۲۵۰۰۰۰ دلار برای هر سپرده‌گذار، به ازای هر بانک بیمه شده، برای هر دسته مالکیت حساب است.

منابع:

بانک - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

علیرضا پوستین دوز - شرکت بیمه سپرده فدرال آمریکا FDIC

بانکداری ذخیره کسری - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد